GENEL BİLGİLER
Genel Bilgiler
KÖMÜR OLUŞUMU ve KÖMÜR OLUŞUM ORTAMLARI
Kömür karasal (Limnik) ortamlarda veya denize yakın kıyısal bataklıklarda (Faralik), yerinde (Otokton) veya taşınarak (Allokton) gelen bitkisel malzemeleri çökelimi sonucu (Sedimanter) oluşmuş katı yakıtlardır. Paralik Havzalarda; deniz seviyesinin sürekli yükselim ve alçalım göstermesi sonucu, birbirinden bağimsız olarak gelişmiş kömür damarlarının sayısı fazla buna karşılık damar kalınlıkları incedir. Limnik Havzalarda ise; damar sayısını az olmasına karşılık damar kalınlıkları fazladır. Türkiye'deki bilinen Linyit suhurlarının bir bölümü Limnik Havzalarda tamamı ise yerinde oluşmuştur.
KÖMÜRLEŞMEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
1- Havzadaki bitkisel malzeme miktarı ve cinsi.
2- Zaman.
3- Isı.
4- Basınç.
5- Süpsidans.
Kömürleşme derecesine; zaman, ısı ve basınç kavramlarının her biri tek başına etki etmekte olup, üçünün birden ortak etkisi söz konusudur. Şöyleki; en yaşlı veya en çok basınca maruz kalmış bir kömür damarının kömürleşme derecesi her zaman en yüksek olmamaktadır.
Süpsidans; genel anlamda Havzanın çökmesi olarak ifade edilmektedir. Kömürleşme olayı için çökelen bitkisel malzemelerin havanın oksijeni ile temas etmeden indirgeyici bir ortamda kalmaları gerekmekte, buda Havzanın çökmesi sonucu mümkün olabilmektedir. Yalnız bu arada havza çökmesinin hızı önem kazanmaktadır. Eğer sübsidans fazla ise su deriniği arttırmakda, bu durumda turuvanın yetişmesi için gerekli bataklık ortam ortadan kalkmaktadır. Çökme az olduğu zaman da ise yığışan bitkisel malzemelerin havanın oksijeni ile temas ederek bozulması söz konusudur. Sonuç olarak; kömürleşmenin gerçekleşmesi için çökme hızının çökelen bitkisel maddenin havanın oksijeni ile temas etmeyecek kadar hızlı, su derinliğinin de artmayacağı kadar da yavaş optimum bir değerde olması gerekmektedir. Bitkisel malzemenin çökelimi esnasında; aşırı havza çökmesi veya su rejimine bağlı olarak su derinliğinin fazlalaştığı dönemlerde, suyun içerisindeki suspansiyon halinde kaba taneli (kum, kil, silt) malzemenin çökelinin olmakta, bu ise kömür damarlarının arasındaki kil ara kesmelerin oluşumu şeklinde karşımıza çıkmaktadır
KÖMÜRLE İLGİLİ TERİMLER
TÜVENAN KÖMÜR: Tüvenan kömür, bir kömür ocağından çıkarılıp hiçbir işleme tabi tutulmayan ham kömürdür.
KRİBLE KÖMÜR: Krible kömür, ayıklama ve eleme işlemine tabi tutulmuş tüvenan kömürdür.
ELENMİŞ KÖMÜR: Elenmiş kömür, belli delik aralıklı eleklerden elenmiş ve belli boyut sınırları arasında sınıflandırılmış kömürdür.
TEMİZLENMİŞ KÖMÜR: Temizlenmiş kömür, yaş veya kuru bir sistemle temizleme işlemi görmüş kömürdür.
YIKANMIŞ KÖMÜR: Yıkanmış kömür, yaş bir temizleme işlemi görmüş kömürdür.
TOPLAM RUTUBET(NEM): Numune olarak alınmış olan kömürde standart şartlar altında bertaraf edilebilen rutubet miktarıdır.
BÜNYE RUTUBETİ(BÜNYE NEMİ-HİGROSKOPİK NEM): Havada kuru kömür numunesinin 105 C sıcaklıkta oksijensiz bir ortamda sabit bir ağırlığa ulaşıncaya kadar kaybettiği rutubettir.
SERBEST RUTUBET(YÜZEY RUTUBETİ-KABA NEM): Tüvenan kömürün, havada kuru kömür haline dönüşünceye kadar kaybettiği rutubet olup buna kaba nem adıda verilir.
HAVADA KURUMUŞ KÖMÜRDE RUTUBET( NEM ): Maruz kaldığı havada yaklaşık bir dengeye ulaşan kömür numunesindeki rutubettir.
TOPLAM KÜL: Bir kömür numunesinin tam yakılması sonucu arta kalan mineral maddelerin toplam ağırlığının % olarak ifadesidir.
BAĞIL KÜL: Fiziksel yollarla kömürden uzaklaştırılamayan mineral maddelerdir.
GAZ: Kömürün havasız(oksijensiz) ortamda ısıtılması ve damıtılması sırasında kaybettiği kütledir. Uçucu madde ve Rutubet toplamından oluşur.
SABİT KARBON: Kömürdeki; Rutubet, Kül ve Uçucu Madde toplamlarının 100' den çıkartılması ile bulunan değerdir.
ELEMENTEL KARBON: Kömürün bileşiminde bulunan sabit ( serbest ) ve bağlı karbon toplamından oluşan değerdir.
SAF KÖMÜR: Kömürde Sabit karbon ve Kül miktarının toplamıdır.
KOK HASSASI: Gaz tayini sonucu kalan kömürün şekil ve renginin ifadesidir.
TOPLAM KÜKÜRT: Kömür numunesi içerisindeki tüm kükürt bileşiklerin ( sülfat, organik, serbest, pirit, kalkopirit v.b ) ihtiva ettiği kükürdün % de olarak ifadesidir.
KÜLDE KALAN KÜKÜRT( YANMAZ KÜKÜRT): Kömür numunesinin en fazla 850 C ' da tam yakılması sonucu elde edilen kül içerisinde sülfatlı bileşikler halinde kalan kükürdün % ' de olarak ifadesidir.
YANAR KÜKÜRT: Kömür numunesinin en fazla 850 C ' da tam yakılması sonucunda yanma gazlarında kükürt bileşiği halinde bulunan kükürdün % ' de olarak ifadesidir.
YUKARI ( ÜST ) ISI DEĞERİ ( Kalori Değeri ): Kömür numunesinin kalorimetre bombasında tam yakılması sonucu açığa çıkan ısının Kcal/Kg. olarak ifadesidir.
ALT ( AŞAĞI ) ISI DEĞERİ : ( Kalori Değeri ): Kömür numunesinin kalorimetre bombasında tam yakılması sonucu açığa çıkan Üst ısı değerinden kömürün rutubeti ile kömürdeki Hidrojenin yanması sonucu oluşan suyun kondensazyon ısıları toplamının çıkarılması ile hesaplanan ısının Kcal/ Kg. olarak ifadesidir.
DENİZLİ'DE KÖMÜR
Denizli'de kömür uzun yıllardan beri tüketilen bir yakıttır. Bunun en önemli nedenleri ekonomik ve güvenilir bir yakıt olmasıdır. Aynı zaman da kömür diğer yakıtlar gibi brülörle yanmadığı için kazan veya yakma sistemleri kapandığında bile uyku moduna geçerek ısıyı muhafaza etmektedir.